[vc_row][vc_column][vc_column_text text_larger=”no”]

آشنایی با انواع سازهای کوبه‌ای ایرانی

پرکاشن‌ها یا سازهای کوبه‌ای، دسته‌ای از سازها هستند که در گروه‌های موسیقی و ارکسترها، برای حفظ ریتم موسیقی و تاکید بر ضرب‌ها استفاده می‌شوند. سازهای کوبه‌ای ایرانی که از دیرباز در مراسم و مجالس شادی و به ویژه در مراسم عروسی بکار برده می‌شدند، یادآور لحظات خوش و خاطرات دلنشین بسیاری هستند. در این مقاله شما را با پرکاربردترین و معروف‌ترین انواع سازهای کوبه‌ای ایرانی آشنا خواهیم کرد.

1. دف

دف معروف‌ترین و پرکاربردترین سازهای کوبه‌ای ایرانی است که به ساز خانقاهی نیز مشهور است. این ساز از کلاف چوبی دایره شکل تشکیل شده و یک لایه پوست نازک بر روی آن کشیده شده است. بیش از هزاران سال است که از این ساز در مجالس عرفانی و مراسم‌های دراویش استفاده می‌شده است. امروزه به لطف استاد کامکار جایگاه ویژه‌ای در موسیقی سنتی ایران بدست آورده است.

این ساز را که اصیل‌ترین ساز ایرانی است، می‌توان بر روی دست و با ضرب آهنگ انگشتان نواخت. برای اینکه دف طنین بهتری داشته باشد، بر روی دیواره داخلی کلاف چوبی آن، از حلقه‌ها و زنجیرهای فلزی استفاده شده است که به هنگام نواختن ساز صدایی مکمل و وزوز مانند ایجاد می‌کنند.

2. تمبک یا تنبک

یکی دیگر از معروف‌ترین سازهای کوبه‌ای ایرانی، تمبک است که با نام‌های تنبک، دمبک، دنبک و ضرب نیز شناخته می‌شود و در دسته طبل‌های جام شکل قرار می‌گیرد. تنها ساز کوبه‌ای ایرانی است که برای اجرای آن، از هر ده انگشت و کف دست استفاده می‌شود.

تمبک از یک دهانه کوچک، نفیر، بدنه و دهانه بزرگی که بر روی آن پوست نازکی کشیده شده، تشکیل شده است. معمولا بدنه آن از چوب درخت توت ،گردو، زبان گنجشک یا کاج ساخته شده است و گاهی نیز ممکن است از جنس  سفال یا فلز باشد و پوستی که در ساختار تمبک بکار رفته از پوست حیواناتی همچون گوسفند، بز، گوساله یا شتر است.

در واقع تمبک از دو قسمت استوانه شکل تشکیل شده است: قسمت بالایی که قطری 25 تا 30 سانتی‌متر و طول 45 سانتی‌متری دارد و بر روی دهانه خارجی آن پوست کشیده شده است و  قسمت پایین که استوانه‌ای باریک‌تر است و به دهانه کوچک ساز منتهی می‌شود. دهانه کوچک ساز جایی است که صدای ساز از آن خارج می‌شود.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”9979″ img_size=”full” parallax_scroll=”no”][vc_column_text text_larger=”no”]

3. 6. نقاره

   نقاره که از جمله سازهای کوبه‌ای ایرانی است و در گذشته به هنگام جنگ استفاده می‌شده است، به صورت طبلی دوتایی است و به وسیله چوب نواخته می‌شود. البته در برخی نقاط کشور، از این ساز در مراسم شادی استفاده می‌شود. نقاره از جنس مس یا سفال است که بر روی آن پوست گاو یا گوسفند کشیده شده است. طبل بزرگ‌تر صدای بم و طبل کوچک‌تر صدای زیر تولید می‌کند.

   نقاره انواع مختلفی دارد بطور مثال نقاره‌ای که در شمال کشور استفاده می‌شود و یا نقاره فارس و نقاره کردستان از جمله انواع گوناگون آن هستند. سازی که در شمال کشور استفاده می‌شود، از دو ظرف سفالی تشکیل شده است. قطر دهانه‌ی کوچک‌تر 16 سانتی‌متر و دهانه بزرگ‌تر 22 سانتی‌متر است.

   نقاره فارس نیز مانند نقاره شمال است با این تفاوت که از آن بزرگ‌تر است. قطر دهانه کوچک‌تر 23 سانتی‌متر و دهانه بزرگ‌تر آن 37 سانتی‌متر است.

   نقاره کردستان نیز مانند دو نقاره بالاست با این تفاوت که آن را به اسب می‌بندند و نوازنده‌ی سوار بر اسب، آن را با دست می‌نوازد.

   7. کرب

   کرب از جمله سازهای خود صدا است که در شهرهای سبزوار، آران و بیدگل، ابیانه و شهرضا، استهبان و لاهیجان مورد استفاده قرار می‌گیرد و نام‌های مختلفی دارد. بطور مثال در آران و بیدگل کاشان از آن با عنوان سنج یاد می‌شود در حالی که در مازندران به آن کارب می‌گویند. از این ساز در ایام محرم و به صورت گروهی استفاده می‌شود.

   این ساز از دو سیلندر یا گلدان چوبی توپر تخم‌مرغی شکل تشکیل شده است. یک سمت هر قطعه صاف است، بطوری که هر کدام در یک دست به صورت مشت شده قرار می‌گیرد. در گذشته از جنس سنگ ساخته می‌شد، اما به علت خرد شدن و شکستن آن به هنگام نواختن، به تدریج چوب جایگزین آن شده است. امروزه کرب از چوب درخت‌هایی مانند زرد آلو یا گردو که مستحکم‌تر هستند، ساخته می‌شود.

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”9980″ img_size=”full” alignment=”center” parallax_scroll=”no”][vc_column_text text_larger=”no”]

3. دُهُل

دهل یکی از قدیمی‌ترین سازهای کوبه‌ای ایرانی متشکل از استوانه‌ای چوبی با قطر تقریبی یک متر و ارتفاع حدود 25-30 سانتی‌متری است که بر هر دو سمت آن پوست نازکی از جنس پوست گاو یا گاومیش کشیده شده است. در واقع، دهل طبل دورویه‌ای است که با مضرابی که در انتهای آن گلوله‌ای پارچه‌ای قرار دارد، نواخته می‌شود.

البته در جنوب کشورمان نوعی دهل با نام‌های پیپه، جفه، پونکه و تویری وجود دارد که با دست نواخته می‌شوند. در مناطق روستایی نیز، نوعی دهل وجود دارد که به همراه کرنا و سرنا در مراسم و مجالس عروسی و شادی نواخته می‌شود.

هر منطقه از ایران دهلی مخصوص به خود دارد. بزرگترین سازهای دهل مربوط به شهرهای یزد، نایین و کاشان هستند و در مراسم عزاداری و محرم استفاده می‌شوند و ساز دهلی که در کردستان و توسط بختیاری‌ها استفاده می‌شود، دارای قطر متوسطی است.

4. دمّام

دمّام که از خانواده دهل‌هاست، ساز سنتی استان بوشهر و برخی از نقاط خوزستان است. این احتمال وجود دارد که این ساز، از آفریقا یا هندوستان به بوشهر آورده شده باشد، اما چیزی که مشخص است، از دیرباز در این منطقه بکار برده می‌شده است. از دمّام در مراسم عزاداری و محرم استفاده می‌شود.

این ساز در سه سایز دمام معمولی، دمام غمبر و دمام اشکون وجود دارد و یک ساز پلی ریتمی است که با شبح یا بوق شاخی همراه می‌شود.

5. دُکُّر یا دهلک

دُکُّر یکی از سازهای کوبه‌ای ایرانی شبیه به دهل و اما از آن کوچکتر است و یکی از سازهای سنتی استان سیستان و بلوچستان است که توسط دست، به حالت افقی و نشسته بر روی زمین نواخته می‌شود. دهانه سمت راست این ساز بزرگتر بوده و در نتیجه صدای بم‌تری دارد. از دُکُّر در مراسم شادی و عروسی استفاده می‌شود.

بدنه آن معمولا از جنس چوب درخت توت است و بر روی آن پوست بز یا آهو کشیده شده است. طناب‌های بکار رفته در آن نیز غالبا از موی بز و یا طناب‌های نخی است.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]

ایران پرکاشن: نغمه‌ای از کیفیت و اصالت

کمپانی ایران پرکاشن با رسالت تولید محصولاتی باکیفیت و با قیمتی عادلانه در بهمن ماه سال 1398 آغاز به کار کرد. هدف ما ارائه بهترین سازهای پرکاشن به هنرمندان عزیز با حداقل سود و حذف واسطه‌ها است.

ایران پرکاشن طیف گسترده‌ای از سازهای پرکاشن ایرانی و ملل را با کیفیت ساخت بالا و قیمت مناسب عرضه می‌کند. تنوع محصولات ما شامل دف، بندیر، کاخن، هنگ درام  می‌شود.

مسئول فروش: 09106805418
پشتیبان فنی: 09331054352

ایران پرکاشن، نغمه‌ای از کیفیت و اصالت را به گوش جان شما می‌نوازد.

مزایای خرید از ایران پرکاشن:

• کیفیت بالا: استفاده از بهترین مواد اولیه و تکنولوژی‌های نوین در ساخت سازها
• قیمت مناسب: حذف واسطه‌ها و ارائه محصولات با حداقل سود
• تنوع محصولات: طیف گسترده‌ای از سازهای پرکاشن برای نیازهای مختلف
• گارانتی و خدمات پس از فروش: خیالی آسوده با گارانتی یک ساله و پشتیبانی فنی

ما در ایران پرکاشن به دنبال ارتقای سطح موسیقی و نوازندگی در ایران هستیم و با ارائه محصولات باکیفیت و خدمات مناسب، به هنرمندان عزیز در این مسیر کمک می‌کنیم.همین امروز به جمع مشتریان ایران پرکاشن بپیوندید و از نغمه‌های اصیل و دلنشین سازهای ما لذت ببرید.

[vc_row][vc_column][vc_column_text text_larger=”no”]ساز دف یکی از اصیل‌ترین و عرفانی‌ترین سازهای کوبه‌ای در موسیقی عرفانی و آیینی ایران است و همواره به دلیل سادگی و قداست آن مورد توجه بوده است. در تاکید اهمیت این ساز در عرفان، همین بس که عرفا گفته‌اند: نباید ساز دف را بی وضو نواخت! حلقه دف در عرفان به دایره اکوان و پوست آن به وجود مطلق اشارت دارد.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text text_larger=”no”]

نقش ساز دف در موسیقی آیینی و عرفانی

ساز دف، در عین سادگی، سازی بسیار هیجان‌انگیز، با صلابت و معنوی است. در حقیقت ساز دف را ساز خانقاه‌ها می‌نامند که از دل سرزمین‌های کردنشین سر بیرون آورده است. در واقع دف بخش جدایی ناشدنی در موسیقی کردی است و از دیرباز همواره در مجالس سماع و پایکوبی صوفیان، استفاده می‌شده است.

آوای روحانی دف، باعث پرواز روح و جان عرفا و سالکان راه حق می‌شود و آنها را به خلسه‌ای شیرین فرو می‌برد. امروزه علاوه بر خانقاه‌ها، از ساز دف در کنسرت‌ها و موسیقی سنتی ایران استفاده می‌شود.

موسیقی واسطه با ارزشی برای ایجاد ارتباط با دنیای واقعیت است، در واقع نوعی محرک قوی احساسی و تجربه‌ای چند حسی است. بار عاطفی موسیقی و بطور کلی هنر موجب شده است، از آن به عنوان ابزاری برای تخلیه روان استفاده شود و اما، یکی از آلات موسیقی که می‌تواند روح و روان آدمی را صیقل دهد، ساز دف است.

ساز دف در موسیقی آیینی ملل مختلف

قدیمی‌ترین منبعی که در آن سخن از ساز دف به میان آمده است، کتاب زبور حضرت داود (ع) است. با توجه به آیاتی که در زبور آمده است مشخص می‌شود دف همواره با کرنا، بربط، عود و نی نواخته می‌شده و یکی از اصلی‌ترین عوامل در به وجد آوردن شنوندگان بوده و نقشی بسیار موثر در ایجاد حالات عرفانی در مومنین و ذاکرین داشته است. علاوه بر این، قوم بنی اسرائیل از دف در مراسم و جشن‌های بزرگ استفاده می‌کردند و ذکر شده است در شب ازدواج حضرت سلیمان (ع) و بلقیس، شرکت‌کنندگان به همراه نوای دف به شادی و سرور و پایکوبی پرداخته‌اند.

ایرانیان باستان نیز از ساز دف در مراسم‌های بزرگ جشن و پایکوبی مانند مراسم تحویل سال و نوروز استفاده می‌کردند. همچنین در مراسم‌های آیینی خود، از دف برای اجرای سرودهای مذهبی در پیشگاه موبدان و شاهان استفاده می‌نمودند.

بعلاوه، در متون تاریخی صدر اسلام نیز می‌خوانیم در زمان ورود حضرت محمد (ص) به مدینه، مردان و زنان مدینه با نوای دف به خوش‌آمدگویی حضرت رفته‌اند.

از مطالب فوق می‌توان اینگونه برداشت کرد که صرف نظر از کیش و آیین اقوام مختلف، ساز دف در نزد ملل مختلف دارای دو وجه ثابت بوده است: یکی جنبه مذهبی و آیینی آن و دیگری کاربرد آن در شادی‌ها و پایکوبی‌های مهم و یا در محضر بزرگان ممالک.

ساز دف در کشورهای آسیایی بیش از سایر نقاط جهان استفاده می‌شود و یکی از محبوب‌ترین سازهای سنتی در کشورهای عربی خاورمیانه (عمان، عراق، عربستان سعودی) و همچنین دیگر کشورهای منطقه مانند ترکیه و آذربایجان است. البته در کشورهای آسیای شرقی مانند چین، ژاپن و تایوان و یا کشورهایی مانند ازبکستان، ارمنستان، تاجیکستان، قرقیزستان، افغانستان و پاکستان نیز از ساز دف استفاده می‌شود. اما نکته اینجاست که این ساز به لطف و همت ایرانیان به اوج و کمال رسیده و رونق یافته است. به طوری که امروزه از دف به عنوان یکی از سازهای ملی و ارکستری ایران یاد می‌شود. در حال حاضر، این ساز در میان بانوان طرفداران بیشتری داشته و محبوب‌تر است.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”9954″ img_size=”full” parallax_scroll=”no”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text text_larger=”no”]

دف و آیین تصوف

پس از گذشت مدت زمانی پس از ظهور اسلام، ساز دف به تدریج جنبه آیینی خود را از دست داد و کاربردهای عامیانه‌تری به خود گرفت. در محافل مذهبی کمتر از دف استفاده شد و تنها در بین بادیه نشینان نواخته می‌شد. اما بعد از ورود اسلام به ایران و ظهور تصوف اسلامی، دف نوازی مجدد رونق گرفت و در محافل عرفانی جایگاه ویژه‌ای یافت.

در مزامیر داود (آیه 3) آمده است: “نام او را با رقص تسبیح بخوانند، با عود و بربط او را بسرایند.”

همانند این رقص (رقص تسبیح) که در مزامیر آمده است، در میان صوفیان نیز رقصی پدید آمده که آن را رقص سماع نامیده‌اند. در میان صوفیان، حالت وجد و سماع، با شعر و موسیقی و سخنان پیر مراد آغاز می‌شود. به هنگام سماع، این آوای روحانی دف است که سالک را تا مرز از خود بیخودی می‌برد. در این لحظه، ساز دف موجب ایجاد حالت خلسه و خلجان و سماع و در نهایت مسبب وصال سالک به حق می‌گردد.

ساز دف در میان صوفیان چنان تقدسی دارد که اگر به هنگام سماع پاره شود، لفظ شهید را برای آن بکار می‌برند. مولوی نیز در بیان اهمیت سماع چنین می‌گوید: “چون مشاهده کردیم که به هیچ نوع به طریق حق مایل نبودند و از اسرار الهی محروم می‌ماندند، به طریق الطاف سماع و شعر موزون که طباع مردم را موافق افتاده است، آن معانی را در خورد ایشان دادیم.”

تاریخ دقیق ورود ساز دف به تصوف مشخص نیست، اما می‌دانیم در قرن سوم هجری، زمانی‌که ذوالنون مصری از زندان متوکل آزاد شد، صوفیان در مسجد جامع بغداد به نزد وی آمدند و به همراه دف نوازی و شعر خوانی، در مورد سماع از وی اجازه گرفتند.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”9953″ img_size=”full” parallax_scroll=”no”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text text_larger=”no”]

حضور ساز دف در مراسم آیینی

یکی از مظاهر فرهنگی هر قوم و ملیتی، آیین و مراسم و مناسکی است که بدان طریق اساطیر خود را حفظ می‌کنند. در همه آیین‌ها، بشر با موسیقی و رقص خود را به حقیقتی والا نزدیک می‌کند. رفتارهای آیینی، آداب و رسوم پذیرفته شده جامعه برای ارتباط افراد با پدیده‌های فرامادی و ماوراء‌الطبیعه هستند.

همانطور که می‌دانیم خاستگاه ساز دف، ایران و به ویژه خانقاه‌های کردستان است. دف یکی از اجزای جدا نشدنی در مراسم‌های ذکر دراویش قادری، قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین گروه دراویش ایران، است. دف‌هایی بزرگ با مجموعه زنجیرهای مخصوصی که سه حلقه بوده و حلقه سوم آنها جفت است.

مراسم ذکر دراویش قادری، مراسمی آیینی است که در خانقاه‌های سنندج و در شب‌های سه شنبه و جمعه برگزار می‌شود. در این مراسم پس از ستایش خدا و حضرت ختمی مرتبت (ص)، ذکر یا تهلیل گفته می‌شود و سپس نوبت به ذکر قیام و سماع می‌رسد. هماهنگ با صدای ساز دف و طاس، ذکر حی‌الله شروع می‌شود و دراویش به حالت خلسه می‌روند و از خود بیخود می‌شوند. در پایان نیز با خواندن فاتحه و دعا مراسم به پایان می‌رسد.

یکی دیگر از مراسم آیینی ایران که در منطقه اورامان برگزار می‌شود، مراسم “پیر شالیار” است. این مراسم سالیان دوری است که در اواسط زمستان برگزار می‌شود و یک هفته به طول می‌انجامد. در این مراسم قبل از غروب آفتاب، مردم و دراویش قادری در اورامان جمع می‌شوند و بچه‌ها بر روی پشت‌بام‌ها ترانه‌های سنتی کردی می‌خوانند. بعد از غروب گاو و گوسفند قربانی می‌کنند و شب را با ساز دف و سرودهای مذهبی سپری می‌کنند. رقص سماع و دف نوازی با لباس‌های سنتی، جزء جدانشدنی مراسم است.

مراسم کومسای یکی دیگر از مراسم آیینی مردم اورامان است که در 15 اردیبهشت برگزار می‌شود. در این مراسم نیز دعا و نیایش به همراه دف نوازی یکی از آیین‌های اصلی ست. در این مراسم مردم سنگ سفیدی که در جوار مزار پیر شالیار است را می‌سایند و با تیشه قسمتی از آن را می‌شکنند و برای تبرک با خود می‌برند.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]

ایران پرکاشن: نغمه‌ای از کیفیت و اصالت

کمپانی ایران پرکاشن با رسالت تولید محصولاتی باکیفیت و با قیمتی عادلانه در بهمن ماه سال 1398 آغاز به کار کرد. هدف ما ارائه بهترین سازهای پرکاشن به هنرمندان عزیز با حداقل سود و حذف واسطه‌ها است.

ایران پرکاشن طیف گسترده‌ای از سازهای پرکاشن ایرانی و ملل را با کیفیت ساخت بالا و قیمت مناسب عرضه می‌کند. تنوع محصولات ما شامل دف، بندیر، کاخن، هنگ درام  می‌شود.

مسئول فروش: 09106805418
پشتیبان فنی: 09331054352

ایران پرکاشن، نغمه‌ای از کیفیت و اصالت را به گوش جان شما می‌نوازد.

مزایای خرید از ایران پرکاشن:

• کیفیت بالا: استفاده از بهترین مواد اولیه و تکنولوژی‌های نوین در ساخت سازها
• قیمت مناسب: حذف واسطه‌ها و ارائه محصولات با حداقل سود
• تنوع محصولات: طیف گسترده‌ای از سازهای پرکاشن برای نیازهای مختلف
• گارانتی و خدمات پس از فروش: خیالی آسوده با گارانتی یک ساله و پشتیبانی فنی

ما در ایران پرکاشن به دنبال ارتقای سطح موسیقی و نوازندگی در ایران هستیم و با ارائه محصولات باکیفیت و خدمات مناسب، به هنرمندان عزیز در این مسیر کمک می‌کنیم.همین امروز به جمع مشتریان ایران پرکاشن بپیوندید و از نغمه‌های اصیل و دلنشین سازهای ما لذت ببرید.