آشنایی با ساز بندیر و بررسی نکات مهم هنگام خرید بندیر

ساز بندیر، سازی کوبه‌ای شبیه به دف است که غالبا همراه با سازهای دیگر نواخته می‌شود. بندیر مانند دف، توسط انگشتان و یا کف دست نواخته می‌شود، و بر خلاف دف، سنج و جلاجل ندارد. این ساز ساز سنتی آفریقای شمالی است. همچنین در مصر باستان، بین‌النهرین، مراکش و الجزایر نیز نواخته می‌شود.

آشنایی با ساز بندیر

ساز بندیر، از یک قاب چوبی بزرگ تشکیل شده که بر روی آن پوست نازکی کشیده شده است و قدمتی هزار ساله دارد. بندیر که لغتی ترکی است و به معنای “ساز قاب‌دار بزرگ” است، در واقع ساز سنتی کشورهای آفریقای شمالی است. در حال حاضر در کشورهای آسیای جنوب غربی (از جمله کشورهای عربی این منطقه مانند مصر، بین النهرین، مراکش، تونس، لیبی و الجزایر) و علی‌الخصوص در کشور ترکیه نواخته می‌شود و در اصل بندیر در موسیقی صوفیان شهر قونیه ترکیه استفاده می‌شود، که آن را با دو دست گرفته یا بر روی زمین بین دو پا قرار داده و آن را می‌نوازند. البته سازی که صوفی‌ها استفاده می‌کنند، قطر بزرگتری دارد.

در ایران نیز استاد پژمان حدادی یکی از نوازندگان سازهای کوبه‌ای است، ساز بندیر را با مهارت همراه با تمبک می‌نوازد. در حال حاضر عضو گروه موسیقی دستان است و علاقه خاصی به موسیقی قوالی دارد. وی همچنین با گروه‌های نوازندگی سایر کشورها از جمله گروه شجاعت حسین خانی، نجاتی سیلک (هنرمند اهل ترکیه) و یئیر دلال (هنرمند عرب) همکاری داشته است.

طریقه نواختن ساز بندیر

نوازندگان ساز بندیر ، آن را با دست چپ در حالت عمودی گرفته و با دست دیگر به آن ضربه وارد می‌کنند. نوازندگان بندیر، از سر انگشتان برای نواختن در لبه‌ها و از کف دست برای نواختن کناره و میانه ساز استفاده می‌کنند. ضرباتی که در کناره‌های ساز وارد می‌شود، صدایی بسیار شبیه به ساز کوبه‌ای تار ایجاد می‌کنند. صدای بم و تاثیرگذار این ساز، فضایی رمز آلود و معنوی ایجاد می‌کند و از اینرو سازهای است که توسط صوفی‌ها استفاه می‌شود.

آموزش ساز بندیر

چنانچه به ساز دف علاقه‌مند باشید، آموزش ساز بندیر می‌تواند برای شما تجربه‌ای جذاب و جدید باشد و همانند آموزش دف، آموزش این ساز را نیز می‌توان در هر سنی آغاز نمود. برای یادگیری این ساز تنها نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد، این است که توان جسمی برای کنترل ساز را داشته باشید.

در سال‌های اخیر آموزش بندیر بسیار مورد توجه علاقه‌مندان به سازهای کوبه‌ای قرار گرفته است و کتاب “شیوه نوازندگی بندیر” نوشته زکریا یوسفی، اولین کتاب آموزش این ساز در ایران است که توسط نشر نای و نی انتشار یافته است.

در این کتاب اشاره شده است که بندیر نه تنها از لحاظ شل و اندازه با دف متفاوت است بلکه، تکنیک‌های اجرایی آن نیز متفاوت است و این تفاوت بیشتر از جنبه فرم اجرا و تکنیک‌های نوازندگی است.

نکاتی که به هنگام خرید ساز بندیر باید به آن توجه شود

ساز بندیر ساخته شده از پوست طبیعی قیمت بالاتر و صدای بهتری دارد. اما نگهداری آن از حساسیت بالاتری نیز برخوردار است. بندیر ساخته شده از پوست طبیعی با تغییر آب و هوا منقبض و منبسط می‌شود و کیفیت صدای آن تغییر می‌کند؛ در نتیجه نوازنده‌های کنسرت، برای هر منطقه آب و هوایی به یک بندیر نیاز دارند. اما، بندیر ساخته شده از پوست مصنوعی طول عمر بالاتر و حساسیت کمتری دارد و تغییرات آب و هوایی بر آن تاثیری ندارد. بهترین پوست برای ساخت بندیر، پوست رنسانس (Renaissance) شرکت رموی امریکایی که همان پوست ماهی است، می‌باشد.

در هنگام خرید بندیر به این نکته توجه کنید که بندیری که قاب کاملا متقارنی دارد، صدای مطلوب‌تری نیز دارد. گاه ممکن است به هنگام پوست کشی، قاب کمی دچار انحنای عرضی شود، در نتیجه کیفیت صدای آن در تمام نقاط بندیر یکسان نخواهد بود.

همچنین در خرید بندیر به وزن ساز دقت نمایید. از آنجایی‌که این ساز به صورت عمودی بر روی دست نواخته می‌شود، وزن زیادش ممکن است در نوازندگی‌های طولانی مدت، موجب خستگی و آزردگی نوازنده ‌شود.